Arama Motoru diye aratınca pek çok sonuç geliyor arama motorlarında (arama.com hariç! rakiplerini tanımayan bu yaklaşıma sonra değineceğiz). Ama dikkat ettiyseniz kendisini ‘arama motoru’ olarak nitelendiren bu sitelerin çoğunda ‘motor’ bulunmuyor. Bunların çoğu aslında birer ‘dizin’ hizmeti. 
Sitenizin kaydını siz, kendiniz elle yapıyorsunuz. Site ise sizin sitenizi ya ilgili kategoride görüntülüyor ya da diğer elle girilmiş sitelerin de bulunduğu veritabanlarında basit bir sql sorgusu çalıştırıyor. İsterseniz siz de bu sitelerin veritabanı sorgulama hatalarını rahatlıkla test edebilirsiniz. Sadece ‘BİLİM’ sözcüğünü bir kez büyük, bir kez de küçük harflerle ‘bilim’ diye aratın. Farklı sayıda ve farklı sonuçlar gelecek. Bunun sebebini bir başka yazıda açıklayalım. Asıl konumuzsa Türkiye’de otomatik olarak webi dolaşan robota sahip gerçek arama motorları sayısının bir elin parmaklarının sayısını geçmediği…
Türkiye’de temelde 3 tip arama motoru var. En sık rastlananı az önce bahsettiğimiz dizinler. Bunlar birkaç bin link içerikleriyle doyurucu olmaktan çok uzak ve dostlar alışverişte görsün mantığıyla yapılmış amatör siteler. Gene de bunları bir başka yazıda aralarında yarıştırsak, incelesek fena olmaz. İkinci tip arama motorları ise meta-arama dediğimiz türden. Bunlar aslında bir tür geçit. Sizin yaptığınız aramayı birkaç büyük arama motoruna gönderir, ve dönen sonuçları bir şekilde harmanlayarak size sunarlar. Bu tür bir arama motorunu rahatlıkla yapabilirsiniz, hele günümüzde büyük arama motorlarının API ve RSS beslemesi sağlaması sayesinde çok daha basit böyle bir arama motoruna sahip olmak. Ama bizim esas merak ettiğimiz sırtını başkasına yaslamayan, kendi indekslerini kendileri oluşturan, interneti dolaşan zeki robot programlara sahip yerli arama motorları. Bu üçüncü tip arama motorlarının arkasında ciddi bir emek yatar. Güzel bir robot yazılacak, internet düzenli olarak taranacak, Türkçe siteler ayıklanacak, akıllıca hazırlanmış bir veritabanı altyapısına siteler anahtar sözcükleriyle birlikte zekice, optimize bir biçimde yerleştirilecek. Ve tabii ki bir de Türkçe’ye uygun yazılmış bir arama ön yüzü ile bu veritabanı Türkçe harf sorununu olmaksızın, Türkçe eklere, Türkçe imla hatalarına uygun bir biçimde ve hızlıca aranacak.
Türkçe’ye uygun arama yapabilen ve kendi web-örümcek robotlarına sahip olduğunu, apache web sunucu loglarımdan tespit edebildiğim Türkçe arama motorları alfabetik sırayla şunlar:
www.aramanet.com aramanet/1.4
www.bilgi.com BilgiBot/1.0(beta)
www.didikle.com DidikleBot/0.1
www.turkce-arama.com GezginBot v0.1
Yanlarına apache web sunucu loglarında görülen User-Agent’larını da yazdım. Örneğin malum büyük yabancı arama motorlarının User-Agent’ları da şunlardır: ‘Googlebot/2.1′, ‘Yahoo! Slurp’, ‘msnbot/1.0′. Bu dördünden başka gözüme loglarda başka bir Türkçe robot ismi çarpmadı, ama belki yabancı bir isim kullanan vardır. Mesela bir ara Bilkent’ten bazı akademisyenler ‘Larbin’ ile tarama denemeleri yapıyorlardı. Ayrıca arama.com sitesi de geniş bir arşive sahip, ancak loglarda hiç bir izi yok… Evet, yeni bir keşfe kadar elimizde sadece 4 tane gerçek Türkçe Arama motoru var.
Başka yazılarda bu 4 arama motorunu ayrı ayrı ve karşılaştırmalı olarak ele alacağız. Şimdilik kısaca tanıtırsak genel özellikleriyle şöyleler:
Aramanet gri-yeşil temasıyla daha çok bir portal görünümde. Türkçe internet, blog, haber, eğitim ve resim şeklinde 5 ayrı alanda arama yapıyor. 2004 Aralığında kurulmuş. Altyapı olarak linux, apache-tomcat ve java üçlüsünü kullanıyor. Sonuçları yavaş bulsa da tatminkar miktarda sonuç döndüren web arama motoru kısmı göz yormayan cinsten. Sonuçların sağında ise ücretsiz sponsorluk hizmeti sunuyor. Ek olarak arama motoru teknolojisini merak edenler için forum kısmında ve sitenin çeşitli yerlerinde değişik yazılar ve bazı araçlar bulunuyor.
Bilgi.com sade bir tasarıma sahip. web, video, haber, blog, wiki, akademik ve dizin adında 7 ayrı alt alana sahip. Dizin kısmı şimdilik çalışmıyor görünüyor. Diğer alanlarsa sade ve temiz görünüşlü. 2006 Aralığında kurulmuş olan bilgi.com da apache-tomcat ve java servlet teknolojisini kullanıyor. Sonuçların solunda sayfa görüntülerini göstermesi ve kümeleme yapması güzel düşünülmüş. Yalnız arama motorunun hızı da önemli. Fakat, ya benim internetim yavaş ya da bilgi.com da yavaş. Emin olmak için bir arama sonucunun url’sini www.websitepulse.com sitesinde web-page test kısmında sınadım. Orada da basit bir aramanın sonucunu getirmesi 14 saniyeyi buldu. Aynı aramayı aramanet 5.5 saniyede getirmişti ki bu da yavaş. Sanırım bu konuya ciddi bir biçimde eğilmeliler. Şahsen birkaç saniyede sonuç gelmeyince oflayıp puflamaya başlıyorum. En iyisi Arama Rehberi sitemizde haftada bir ya da ayda bir güncellenen standart bir web-sitesi hız testi köşesi açalım. Örneğin en çok aranan ve nadir arananlardan bir standart bir de rastgele bir anahtar sözcük listesini yüksek hızlı bir hat üzerinden bu arama motorlarında sorgulatarak ortalama sonuç bulma sürelerini saptayalım. Hem kim bilir, belki bu test sayesinde aralarında tatlı bir rekabet bile başlatabiliriz.
Turkce-Arama.com ise 2003 yılında kurulmuş. Gri ve açık-mavi karışımı temasını yakın zaman önce değiştirmeye başlayan bu arama motorunda görünüşe göre görsel dönüşüm süreci henüz tamamlanmamış. Yeni arayüzünde web 2.0 felsefesi kullanılmaya başlayan arama motorunda pastel mavi tonlar, büyük arama kutuları ve tuşları göze çarpıyor. Bu arama motorunun en belirgin özelliği ise eposta arama özelliği. Birkaç ay önce bu kısmı daha basit bir görünüşteydi. Sanırım yenilenmeden en çok bu kişi arama kısmı nasibini almış. Web, email, altyazı ve video arama motorlarına sahip Turkce-Arama.com’un bu email arama modülünde sadece soyad, ad ve soyad ya da sadece eposta adresi yazarak arama yapabiliyorsunuz. Böylece bir msn adresinin kime ait olduğunu veya bir arkadaşınızın email adresini bulmak mümkün olabiliyor. Sayfa tasarımı hoş, ve bulunan mail adresleri önem sırasına göre canlı renklerle gösterilmiş. Bu arada bu arama motorunun bir de web kısmında ‘engelli siteyi aç’ özelliği dikkate değer. Örneğin wordpress.com’a çoğu yerde hala girilemiyor. Mahkemece engellenmiş siteleri açmak için bu arama motoruna adresi girmek yetiyor.
Didikle.com ise sanıyoruz henüz emekleme sürecinde. Sitenin şekline şemaline bakınca bunun bir Turkce-Arama.com kopyası olduğu anlaşılıyor, ama kesinlikle veritabanları ve web arama kısımları apayrı. Henüz her iki sitede de bir açıklama yapılmamış. Bir açıklama yapılınca neler oluyor burada bulabileceksiniz.
Başka yazılarda derinlemesine bir Türkçe Arama Motoru incelemesi yapacağız. Bu kısa değerlendirme ile şimdilik Türkiye’deki arama sektöründe ciddiye alınabilecek 4 arama motorunu kısaca incelemiş olduk.
